امواج فرابنفش

امواج فرابنفش (UV) تابش الکترومغناطیسی در محدوده طول موج ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانو متر است. منابع نور فرابنفش مورد استفاده در آزمایشگاه ها شامل لامپ های UV دستی، ترانسیلوماتور های UV ، ژل داک و اتاقک TLC یا اتاقک یووی  UVاست. این منابع معمولا امواج UV در محدوده ۲۸۰ نانومتر تا ۴۰۰ نانومتر منتشر می کنند.

آسیب های امواج فرابنفش

خطرات بالقوه برای سلامتی ناشی از امواج فرا بنفش با طول موج های بیشتر از ۱۸۰ نانومتر است. امواج فرابنفش با طول موج کوتاه تر به شدت در هوا جذب می شود.

ارگان های اصلی که احتمالاً تحت تأثیر قرار گرفتن در معرض امواج فرابنفش قرار می گیرند عبارت اند از:

• پوست: قرار گرفتن در معرض امواج فرابنفش در کوتاه مدت می تواند باعث سوختگی پوست شود ولی در شدت های بیشتر و در استفاده طولانی مدت از امواج فرابنفش می تواند منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست شود.
• چشم: قرار گرفتن چشم در معرض تابش فرابنفش می تواند باعث آسیب حاد قرنیه و ملتحمه شود که باعث درد، حساسیت به نور و پارگی می شود. این اثرات را می توان بین ۳۰ دقیقه تا ۲۴ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض تابش فرابنفش احساس کرد. طولانی مدت در معرض این امواج قرار گرفتن بدون هیچ محافظتی می تواند باعث آسیب دائمی شبکیه شود.

حتما توجه داشته باشید که اگر شما نور قابل توجهی را با چشم ندیدید، دلیل بر این نیست که تابش امواج کم است یا اصلا وجود ندارد.  از برخی از لامپ ها فقط درخشش ضعیفی قابل مشاهده است اما مقدار زیادی از UVR (امواج فرابنفش) منتشر می کنند که بسیار زیان بار است.

جلوگیری از آسیب ها و خطرات احتمالی نور UV در آزمایشگاه

تابش فرابنفش در آزمایشگاه ها بسیار مهم است و فعالیت های بسیاری در آزمایشگاه ها وابسته به امواج فرا بنفش هستند. از آن جایی که اولویت اول کار در آزمایشگاه ها رعایت ایمنی و حفظ سلامت است اقدامات متعددی باید انجام گیرد تا با کمترین خطرات ممکن بتوان با نور UV  کار کرد.

• حتما باید به پرسنل خطرات نور فرابنفش و نحوه کار با دستگاه های مختلف که نور فرابنفش ساطع می کنند، آموزش داده شود.
• دستور العمل های کار با دستگاه ها با حفظ اصول ایمنی به طور دقیق نوشته شود و در کنار دستگاه ها نصب شود.
• ترجیحا در محفظه های پوشیده لامپ UV روشن شود.
• از ابزار های محافظتی مانند عینک استفاده شود.
• علائم هشدار و خطر در آزمایشگاه ها نصب شود.

استفاده از امواج فرابنفش برای جداسازی و شناسایی ترکیبات آلی به روش کروماتوگرافی لایه نازک

کروماتوگرافی لایه نازک (thin layer chromatography) که به اختصار با نام TLC شناخته می شود، روشی مناسب و نسبتا راحت برای شناسایی و جداسازی ترکیبات آلی بر اساس تفاوت قطبیت آن ها و واکنشی که نسبت به حلال دارند، است. به عنوان مثال، شما واکنش شیمیایی با اجزای مواد آلی را آغاز کرده اید و به دنبال آن هستید که ببینید چه زمانی واکنش به پایان رسیده است. استفاده از روش TLC این موضوع را روشن می کند.

مسئله ای که وجود دارد این است که ترکیبات آلی در نور مرئی اغلب بدون رنگ هستند و دیده نمی شوند. در صورتی که بیشتر این مواد به دلیل پیوند های شیمیایی دو یا سه گانه ای که دارند، در طول موج های فرابنفش قابل مشاهده هستند.

با توجه به این موضوع از ابزار های بسیار ضروری در آزمایشگاه ها شیمی به خصوص آزمایشگاه های سنتز و آلی، لامپ UV است. لامپ های UV داخل محفظه هایی قرار داده می شود که با نام اتاقک UV یا اتاقک TLC شناخته می شوند. این محفظه ها به گونه ای طراحی شده اند که هیچ گونه تابشی به بیرون از ان ها ساطع نمی شود و از خطرات احتمالی نور UV جلوگیری می کند.

زمانی که لامپ خاموش است می توان از دریچه ای که در دیواره دستگاه قرار دارد، صفحه سیلیکاژل را داخل اتاقک قرار داد. با بستن دریچه شما می تواند لامپ UV را روشن کنید و جایگاه مخصوصی که برای دیدن صفحه تعبیه شده است، صفحه سیلیکاژل را بررسی نمایید. این دستگاه ها سنسور هایی دارند که اگر با لامپ روشن دریچه باز شد، برای محافظت از کاربر لامپ خاموش می شود.

با استفاده از اتاقک UV احتمال هر گونه خطر کاهش پیدا می کند.

بعضی از اتاقک های UV امکان عکس برداری از صفحه را می دهند. اتاقک های UV مجهز به یک فن خنک کننده هستند که از داغ شدن بیش از حد لامپ جلوگیری می کنند و همچنین مانع از تولید اوزن نیز می شوند.

استفاده از اتاقک UV یک روش کم هزینه، کاملا امن و در عین حال ضروری برای آزمایشگاه ها است.